,,Kompozitorke iz sjenke” X – koncert pijanistkinje Mari Vermulen 6. marta

Deseti godišnji koncert iz ciklusa “Kompozitorke iz sjenke”, koji KIC “Budo Tomović” njeguje u okviru svog muzičkog programa, predstaviće pijanistkinju Mari Vermulen iz Pariza, koja je poslednjih godina svoju uzornu pijanističku karijeru posvetila promociji stvarlaštva kompozitorki. Njen album pod nazivom “Kompozitorke”, objavljen prošle godine u Francuskoj je dokaz njenog istraživačkog i umjetničkog rada na afirmaciji ženskog muzičkog stvaralaštva. Na koncertu u KIC-u, 6. marta u 20 sati, izvešće dio tog repertoara, koji se odnosi na kompozitorke iz doba romantizma: Viržini Morel (Osam melodičnih etida), Šarlot Soi (Sonata op.7) i Mel Boni (zbirka kompozicija “Žene iz legendi”). 

O pijanistkinji

Nakon studija na Regionalnom Konzervatorijumu u Bulonju, a zatim na Nacionalnom Konzervartorijumu za muziku u Lionu, Marie Vermeulin je nastavila usavršavanje kod Lazara Bermana i Rožera Murara. Osvojila je nekoliko nagrada na međunarodnim takmičenjima među kojima su prva nagrada na međunarodnom takmičenju Tournoi u Rimu (2006) i dvije druge nagrade na međunarodnim takmičenjima Maria Canals u Barseloni (2006) i Olivier Messiaen u Parizu (2007). Takođe je laureat međunarodne nagrade Pro Musicis, 2009. Učestvovala je na brojnim festivalima u zemlji i inostranstvu i nastupala u prestižnim koncertnim dvoranama (Theatre des Champs-Elisees, Philharmonie, Opera de Paris, Theatre des Bouffes du Nord, Center Pompidou-Metz, Opera de Limoges, festival Messiaen au pais de la Meije, itd). Redovno nastupa sa orkestrima, a sarađivala je sa brojnim poznatim dirigentima kao što su Darel Ang, Pol Gudvin, Debora Valdman, Pavel Berman, Valid Musalem, Salvator Brotons i Pjer Bulez.

Rano prepoznata po svojim interpretacijama muzike Olivijea Mesijana, interpretirala je veliki dio njegovog repertoara i posvetila nekoliko predavanja i majstorskih kurseva njegovom djelu. Za izdavačku kuću Universal/Deutsche Grammophon učestvovala je u snimanju kompletnih djela Mesijana (2008). Na svom prvom gostovanju u Podgorici 2008. godine, izvela je program posvećen muzici Olivijea Mesijana, povodom obilježavanja stogodišnjice rođenja ovog velikog kompozitora. Njen prvi CD posvećen je Olivijeu Mesijanu (2013) i dobio je najbolje ocjene kritičara.  Drugi album (2016) posvećen Klodu Debisiju, takođe je osvojio jednoglasne pohvale stručnih muzičkih časopisa (Classica, Diapason, Resmusica, Pianiste). Godine 2019. snimila je album posvećen Klari i Robertu Šumanu, koji je takođe naišao na odličan prijem kritike. U svoj najnoviji album “Kompozitorke” (2023) uvrstila je djela dvadeset jedne francuske kompozitorke iz doba romantizma. Njeno interesovanje za muzičko stvaralaštvo žena se nastavlja – priprema objavljianje kompletnog ciklusa Das Jahr kompozitorke Fani Mendelson. Svi ovi programi odražavaju njenu ličnu posvećenost većoj ravnopravnosti žena-kompozitorki i rehabilitaciji repertoara koji je veličanstven koliko i zaboravljen.

Umjetničku karijeru Mari Vermulen podržava nekoliko fondacija (Safran pour la musique, Societe Generale) i Francuski institut. U novembru 2014. godine dobila je nagradu za interpretaciju od Akademije lijepih umjetnosti i Fondacije Simon et Cino Del Duca, Francuskog Instituta.

O kompozitorkama

Viržini Morel

Francuska pijanistkinja i kompozitorka Žana Viržini Morel de Verže (Jeane Virginie Morel du Verger, 1799-1870) je rođena u Mecu, u vanbračnoj zajednici. Rano je  pokazala svoj muzički talenat te je njena majka odvela u Pariz, gdje je studirala klavir kod Luja Adama na Pariškom konzervatorijumu i diplomirala s najvišom ocjenom 1814. Usavršavala se kod Antona Rajha (harmonija), Muzija Klementija i Johana Humela. Kasnije je i sama podučavala klavir i bila nastavnica vojvotkinji od Berija. Godine 1928. udala se za pukovnika Filipa Leroja, koji je dobio titulu barona od Veržea. Nastavila je da komponuje i ostvarila zapažena djela za klavir od kojih se izdvajaju Sonata i etide (Osam melodičnih etida), koje je posvetila savremenici Luizi Faran (Louise Farrenc), francuskoj pijanistkinji i kompozitorki. Pored toga, komponovala je tri dueta za violinu i klavir i druga kamerna djela.

Osam melodičnih etida objavio je izdavač Richault, 1857. godine. Iako se čini da je komponovala  u obrazovne svrhe, melodične etide su prilično zahtjevne i bile su namijenjene za   izvođenje u salonu sa ciljem da se pokaže talenat i autora i izvođača. O značaju i ozbiljnosti ove partiture pisao je Ernest Rejer u muzičkom časopisu Le Courrier de Paris: „Umjetnički svijet još uvijek pamti uspjeh gospođice Morel; vješta pijanistkinja, postavši plemkinja, ostala je vjerna svojoj umjetnosti, jedinoj tradiciji velikih majstora. Na svakoj stranici djela osjećaju se snaga i istustvo – ženska gracioznost je našla utočište u naslovima koje je autorka dala svakoj od melodija koje čine njenu zbirku: Berseza, Disperata, Incerteza, Barkarola, Leptir i itd. Ovim svježim i poetskim razmišljanjima prethodi veoma lijep uvod u kome su dva dijela, oba podjednako zanimljiva i burna, otkrivajući majstorski dodir ruke“.

Šarlot Soi

Francuska kompozitorka Šarlot Soi (Charlotte Sohy, 1887-1955) rođena je kao Šarlot Mari Luiz Diri u Parizu, ćerka industrijalca koji je imao kompletno muzičko i književno obrazovanje. Školovala se u visokoj školi za muziku, dramu i ples, Schola Cantorum u Parizu. Kompozitor Vinsen d’Indi je bio jedan od njenih učitelja. Bila je prijateljica sa kompozitorkama Nađom Bulanže i Mel Boni i rođaka Luja Dirija, kompozitora i člana umjetničke grupe “Šestorica”.

Udala se za francuskog dirigenta i kompozitora Marsela Labeja, sa kojim je imala sedmoro djece. U njihovoj kući su redovno organizovali muzičke večeri okupljajući društvo umjetnika. Njena djela svirali su kompozitori Pol Dika, Moris Ravel i Gabrijel Fore. Svoje kompozicije  Šarlot je potpisivala prezimenom Soi, koje je preuzela od svog djeda po majci. Njeno stvaralaštvo je uključivalo simfoniju, operu, mise, pjesme i kamernu muziku. Jedna je od dvadesetak kompozitorki koje su između 1789. i 1914. godine stekle profesionalni status, uživajući poštovanje svojih vršnjaka, pristup muzičkim institucijama i javni uspjeh. Umrla je u Parizu 1955. godine, u šezdeset osmoj godini.

Dvadeset godina kasnije (1974) njen unuk, Fransoa-Anri Labej, takođe muzičar, je počeo da pravi inventar njenih djela u rukopisu, i kompjuterizovao sve njene partiture. Njena simfonija je prvi put izvedena 6. juna 2019. u Bezansonu, a u aprilu 2022. trinaest njenih djela uvrštena su na tri CD-a izdavačke kuće La Boite a Pepites, udruženja Elles Women Composers, osnovano 2020. godine.

Mel Boni (1858 – 1937) rođena je kao Melani Elen Boni (Mélanie Hélène Bonis) u Parizu. U svom profesionalnom životu koristila je pseudonim Mel Boni. Odrasla je u strogom, religioznom domu gde je njen talenat za klavir prepoznat od malih nogu. Počela je da uči kod čuvenog Cezara Franka, a godinu dana kasnije primljena je na Pariski konzervatorijum 1877, gdje je studirala orgulje (kod Franka) i harmoniju (kod Ernesta Giroa). Na konzervatorijumu je upoznala baritona Amede Luja Hetika. Zajedno su pisali pjesme i horska djela. Hetikov uticaj i veze sa pariskim izdavačima pomogli su joj da napreduje i definiše svoju karijeru.

Posle nekoliko godina, njena porodica je zahtijevala da napusti muziku i svog momka Hetika kako bi našla pravog muža i „ženstveni posao“ poput krojenja. Godine 1883. udala se za Alberta Domanžea, koji je bio 25 godina stariji od nje i imao pet sinova iz prethodnih brakova. Odgajala je svoju porodicu, koja je uključivala i njihovo troje djece. Kako njena porodica nije uopšte bila zainteresovana za muziku, imala je malo vremena za komponovanje.

Od 1890-ih, Boni je dobila podršku izdavača Alfonsa Leduka, Maksa Ešiga i Morisa Senara, što ju je navelo da redovno komponuje. Ponovo se povezala sa svojom bivšom ljubavi Hetikom, koji je postao profesor i autor časopisa i poezije.  Kroz rad su obnovili svoju vezu i dobili ćerku.

Radila je na distribuciji svoje muzike izvođačima u Francuskoj i Švajcarskoj gdje je svirala i pjevala u salonima i na studentskim audicijama. Bila je članica Društva kompozitora. Zbog ratova i ponovnih borbi za afirmaciju umjetnosti, njena muzika je bila zanemarena.

Napisala je preko 300 kompozicija uključujući 20 kamernih djela, 150 komada za klavir, 25 komada za orgulje, 27 horskih djela i 40 pjesama. Odišući jedinstvenim osjećajem za harmoniju i ritam, njen kompozitorski stil kombinovao je boje impresionizma i orijentalizma. Komponovala je pod uticajem Franka, Gabrijela Forea i Kamij Sen Sansa.

Zbirka “Žene iz legendi” (Femmes de légendes) sadrži sedam klavirskih kompozicija nazvanih po legendarnim ženama iz prošlosti. Boni ih je komponovala kao zasebne komade ili u okviru ciklusa od nekoliko kompozicija, u periodu između 1898 i 1913. godine. Kompozicije su objavljivali razni francuski i njemački izdavači za života autorke, a rukopis komada “Ofelija” je otkriven tek 1997. i objavljen godina dana kasnije.