Dvije trećine velikih industrijskih zagađivača u Srbiji i dalje bez dozvola: inspekcije zakažu, troškovi zagađenja rastu
Regulatorni institut za obnovljivu energiju i životnu sredinu (RERI) objavio je novu analizu koja otkriva da oko dvije trećine najvećih industrijskih postrojenja u Srbiji radi bez integrisane ekološke dozvole, iako je zakonski rok za njihovo pribavljanje istekao još krajem 2024. godine. U izvještaju se naglašava da je sistem kontrole gotovo nefunkcionalan, a kaznena politika prema zagađivačima — simbolična.
Prema ocjeni Slobodana Minića iz Fiskalnog savjeta, ekonomske posljedice industrijskog zagađenja u Evropi procjenjuju se na do 2% BDP-a godišnje, što bi u slučaju Srbije značilo gubitke između 1,5 i 2 milijarde eura. „Industrija u Srbiji nastavlja da eksternalizuje troškove zagađenja jer se zakoni ne primjenjuju dosljedno. To utiče na produktivnost, ekonomski rast i zdravlje građana“, upozorava Minić.
Ministarstvo zaštite životne sredine trenutno priprema izmjene Zakona o integrisanom sprečavanju i kontroli zagađivanja, a javne konsultacije o nacrtu traju do 15. decembra. Dosadašnji propis donesen prije dvije decenije više puta je mijenjan, a rokovi pomjerani. Ipak, čak 150 postrojenja ni danas nema dozvolu, iako bi je po važećem zakonu morala posjedovati.
RERI napominje da je najveći propust u inspekcijskom nadzoru. Umjesto da kontrolišu subjekte koji rade bez dozvole, inspektori su ove godine obavili tek 25 nadzora — isključivo u postrojenjima koja dozvole već posjeduju. „Pravo pitanje je zašto se ne ide kod najvećih prekršilaca“, kaže Mirko Popović iz RERI-ja.
Najveći industrijski zagađivači u Srbiji su termoelektrane, rudarski i metalurški kompleksi, hemijska postrojenja, cementare i velike prehrambene fabrike. Uprkos njihovom uticaju na kvalitet vazduha, vode i zemljišta, broj izrečenih sankcija je zanemarljiv. „U praksi smo zabilježili samo jedan slučaj da je neko kažnjen zbog rada bez integrisane dozvole — kompanija ‘Srbija Ziđin Koper’, sa kaznom od svega 250.000 dinara“, navodi pravna savjetnica RERI-ja, Hristina Vojvodić.
Integrisana dozvola je ključni dokument koji potvrđuje da postrojenje koristi najbolje dostupne tehnologije i ispunjava stroge standarde za zaštitu vazduha, voda, zemljišta, kao i mjere za kontrolu buke, otpada i industrijskih udesa.
U nacrtu novog zakona nalazi se i eksplicitno načelo „zagađivač plaća“, koje bi obavezalo operatere da finansiraju sanaciju štete i vraćanje lokacije u prihvatljivo stanje nakon prestanka rada postrojenja. Međutim, RERI upozorava da je ovo načelo u Srbiji do sada ostajalo mrtvo slovo na papiru.
Izvor: RTS
