Da su znali koliko ih je protiv rata, ne bi krenuo brat na brata – Vuk Vujisić
Izvor YIHR HR
Antiratni pokret u Crnoj Gori usko je povezan sa antiratnim protestima
na teritoriji Srbije, koji su temeljnije opisani u drugim poglavljima
ove publikacije, s obzirom na to da su u tom periodu te dvije republike činile
„krnju“ Jugoslaviju. Podstrek izlaska građana Crne Gore na ulice i
trgove jeste bila ratnohuškačka politika i slanje svojih građana u „rat
za mir“ tadašnjeg predsjednika Momira Bulatovića i premijera Mila
Đukanovića, zajedno sa ratnim saveznikom, predsjednikom Republike
Srbije (kasnije i Savezne Republike Jugoslavije), Slobodanom
Miloševićem.
Protesti u Crnoj Gori su zapravo većinom bili organizovani kao otpor
tadašnjem uticaju Slobodana Miloševića na crnogorske vlasti. No
prije samog dolaska Bulatovića i Đukanovića na vlast nastali su i
prvi protesti koji su zapravo doprinijeli padu Crne Gore pod potpuni
uticaj Miloševićevog režima. Ove demonstracije poznate su kao
„Antibirokratska revolucija“, koja suštinski mijenja dotadašnje
shvatanje komunizma u Jugoslaviji – radničku klasu kao primarni fokus
politike zamjenjuje nacija. Prvi miting ove vrste održan je u Titogradu 20. avgusta 1988. u znak podrške Srbiji i protiv „ugnjetavanja srpskog naroda od strane kosovskih Albanaca“. Najveći protest se dogodio 19. januara 1989. od strane radnika fabrike Radoje Dakić, koje je
predvodio Pavle Milić, kao i predsjednik studenata Univerziteta Veljko
Vlahović, gdje se oko 10.000 ljudi okupilo u Titogradu. Jedan od
uspješnih ciljeva ovih protesta, podstaknut medijima pod kontrolom
Miloševića (kao na primjeru lista „Pobjeda“), bila je i ostavka
tadašnjeg crnogorskog rukovodstva i dolazak novih ljudi na vlast, koji
su bili usko povezani sa Miloševićevom vlašću, te je Savez komunista
Crne Gore transformisan dobivši punu kontrolu nad Socijalističkom
Republikom Crnom Gorom.
Dok su Momir i Milo sa ratnim saveznikom Slobodanom Miloševićem
slali svoje građane u ,,rat za mir“, organizovani su antiratni protesti, ali
i ofanziva protiv dezertera. Građanski odbor za mir 17. jula 1991. na
centralnom gradskom trgu u Titogradu organizovao je antiratni
protest „Stop fašizmu“. U proglasu je pisalo: ,,Ne idite u taj krvavi
bratoubilački sukob i učinite sve da drugi to ne čine. Za Crnu Goru i
Jugoslaviju danas nema višeg i važnijeg cilja od mira i života dostojnog
ljudi. Danas je junaštvo ne ići u rat“.
Istinski otpor tadašnjem uticaju Slobodana Miloševića započeo je
protestima u Cetinju, 1. februara 1992, koji je organizovala udružena
crnogorska opozicija za suverenu Crnu Goru. Cilj je bio da se od
vladajućih organa traži samostalnost Crne Gore i nezavisnost od
Miloševićeve Srbije, te pokušaj otcepljenja Republike Srpske.
Miloševićevi vazali u Crnoj Gori nalazili su se u vladajućoj garnituri
Demokratske partije socijalista (DPSa), čiji su glavni reprezenti
tada već uveliko bili Momir Bulatović, Branko Kostić (član krnjeg
Predsjedništva bivše SFRJ), te Milo Đukanović i Svetozar Marović.
Okupljeni su se protivili mobilizaciji crnogorskih vojnika zarad
dostizanja vojnih ciljeva Srbije, a čije su posledice dovele do žrtava
i deportacije Bošnjaka iz države. Slavko Perović, predsednik LSCG,
je miting završio riječima: „Moramo danas reći snažno, tako snažno
da nas čitav svijet čuje i poručiti – Slobodane Miloševiću, nije ti Crna
Gora prćija, niti može biti zakrpa na prljavoj haljini tvoje politike. Neće
se sudbina Crne Gore riješavati u zadimljenoj atmosferi pokeraških
politikanskih partija“. U toku protesta su se, takođe, čuli povici poput
„Sa lovćena vila kliče, oprosti nam Dubrovniče“, kao odgovor na
opsadu Dubrovnika 1991. godine.
Uslijedio je period bez značajnijih građanskih protesta ili okupljanja
na prostoru Crne Gore sve do 14. januara 1998., kada su pristalice
tada odlazećeg predsednika Momira Bulatovića pokušale da, uličnim
skupovima, smijene novog predsednika Mila Đukanovića koga su
upravo ovakvi protesti, zajedno sa Bulatovićem, i doveli na vlast. Letjele
su kamenice i Molotovljevi kokteli, a eksplodirala je i jedna ručna
bomba, za koju su organizatori tvrdili da je ispala nekom policajcu.
Podgorica je bila u oblacima suzavca, a tokom noći su uslijedila
hapšenja aktivista na strani Momira Bulatovića.
Pored organizovanih antiratnih protesta, javnost u Crnog Gori je
bila podijeljena. Većina građana je smatrala organizatore protesta
za nacionalne državne izdajnike, što i jeste bilo ogledalo tadašnjeg
patrijarhalnog društva Crne Gore, gde se dezerterstvo smatralo
kukavičlukom. Uprkos ovim neuspješnim protestima, kasnije i
promjeni režima u ovim zemljama, građani i građanke i dalje ostaju
gladni informacija o tome šta se realno zbivalo devedesetih godina.
Mladi ljudi iz regiona uče različite istorije o genocidnom narodu sa
druge a žrtvama sa svoje strane, a pritom nesvjesni da je upravo ta
omladina najveća žrtva ovih ratova. Ograničeni smo i razdvojeni zidom
predrasuda i ostavljeni da sami gradimo bolju budućnost. „Ostaje nam
da zamišljamo kako bi sve izgledalo da su ljudi tada mogli da vide da
je i druga strana protiv ratova, da su svi oni bili samo pioni moćnicima.
Možda brat nikad ne bi krenuo na brata“.
Vuk Vujisić
Ovaj tekst nastao je u sklopu projekta ,,Zajednički narativi” u organizaciji YIHR – inicijative mladih za ljudska prava. Tekst je napisan prije više od 3 godine, a sada je po prvi put dostupan online. Cijelu poblikaciju možete pročitati i online.
