Fon der Lajen: Napredak Albanije i Crne Gore potvrđuje novu dinamiku proširenja EU

Predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen izjavila je u Briselu da su Albanija i Crna Gora ostvarile impresivan napredak u procesu evropskih integracija, ističući da njihov učinak predstavlja snažan podsticaj i inspiraciju za ostale partnere sa Zapadnog Balkana. Nakon samita Evropske unije i Zapadnog Balkana, na kojem Srbija prvi put nije učestvovala, Fon der Lajen je naglasila da je proširenje Evropske unije, prvi put nakon više od deset godina, ponovo postalo realna i opipljiva mogućnost.

Ona je poručila da uspjesi Albanije i Crne Gore šalju jasnu poruku o atraktivnosti evropske ponude, koju je opisala kao ponudu solidarnosti, stabilnosti i ekonomskih mogućnosti. Prema njenim riječima, EU sada intenzivno radi na postepenoj integraciji zemalja regiona, kako bi koristi od članstva bile vidljive i prije formalnog ulaska u Uniju.

Posebno je istakla značaj Plana rasta za Zapadni Balkan, koji kombinuje sprovođenje reformi sa konkretnim finansijskim sredstvima. Fon der Lajen je naglasila da ulaganja bez reformi ne mogu donijeti održiv rast, isto kao što ni reforme bez resursa ne mogu biti u potpunosti sprovedene. Upravo zato Plan rasta objedinjuje ova dva elementa i omogućava državama regiona da se snažnije povežu sa EU, čak i prije punopravnog članstva. U okviru tog plana predviđeno je šest milijardi eura ulaganja i šest ambicioznih reformskih agendi.

Prema njenim procjenama, već su vidljivi prvi konkretni rezultati, a očekuje se da Zapadni Balkan naredne godine ostvari ekonomski rast od oko tri odsto. Taj rast, kako je navela, odražava povjerenje u evropsku budućnost regiona, uticaj sprovedenih reformi i koristi od bliže ekonomske integracije sa Evropskom unijom.

Fon der Lajen je podsjetila da EU radi na uključivanju partnera iz regiona u Jedinstvenu zonu plaćanja u eurima, SEPA, što bi građanima i privredi moglo donijeti uštede i do 500 miliona eura godišnje. Takođe je ukazala na uvođenje takozvanih „zelenih traka“, koje će ojačati lance snabdijevanja, unaprijediti logistiku i skratiti vrijeme tranzita robe i do 80 odsto. Prema njenim riječima, uz punu primjenu Plana rasta, ekonomija regiona mogla bi se udvostručiti u narednoj deceniji.

Predsjednica Evropske komisije je navela da je investicioni plan EU do sada mobilisao 18 milijardi eura, uključujući šest milijardi eura bespovratnih sredstava, te da se širom Zapadnog Balkana realizuje više od 68 projekata u oblastima transporta, energetike, digitalne povezanosti i zaštite životne sredine. Te investicije, kako je istakla, čine region konkurentnijim i snažnije povezanim sa jedinstvenim tržištem EU.

Kao primjer buduće saradnje, Fon der Lajen je pomenula oblast vještačke inteligencije, navodeći da se širom EU uspostavlja mreža fabrika vještačke inteligencije, koje će biti otvorene i za Zapadni Balkan. Planirano je da antene tih fabrika budu uspostavljene i u Srbiji i Sjevernoj Makedoniji, čime bi kompanije iz regiona dobile pristup savremenoj evropskoj digitalnoj infrastrukturi.

Ona je dodala da ovakvi projekti podstiču i privatne investicije, podsjećajući da su tokom investicionih konferencija EU u Albaniji i Crnoj Gori obezbijeđene investicione deklaracije privatnih investitora u vrijednosti većoj od četiri milijarde eura.

Fon der Lajen je takođe najavila da se Evropska unija kreće ka ukidanju kaznenih mjera za Kosovo, nakon mirne tranzicije vlasti u lokalnim samoupravama na sjeveru, poslije nedavnih lokalnih izbora. Prema njenim riječima, planirana je finansijska pomoć u iznosu od 216 miliona eura, od čega bi 205 miliona trebalo da bude isplaćeno početkom naredne godine.

Na kraju, predsjednica Evropske komisije je naglasila značaj Zajedničkog regionalnog tržišta, koje je opisala kao najbrži put ka konkurentnosti i najdirektniji most ka jedinstvenom tržištu EU. Istakla je da su rezultati već vidljivi, jer je od 2021. godine trgovina unutar regiona udvostručena, ukupna trgovina robom i uslugama porasla za 19 odsto, a skraćena zadržavanja na granicama donijela uštede koje se mjere desetinama godina vremena. Zaključila je da je zamah za proširenje sa partnerima sa Zapadnog Balkana snažniji nego ikada i da se radi o istorijskoj prilici koju treba iskoristiti zajedničkim naporima.