Izvještaj: Zahvaljujući planiranim solarnim elektranama i vjetroparkovima, Zapadni Balkan može da se odrekne gasa

Izvor: klima101.rs

Može li Zapadni Balkan bez gasa? Podaci nevladine organizacije Global Energy Monitor (GEM) pokazuju da može, i to zahvaljujući solarnim elektranama i vjetroparkovima

Ukupni kapacitet najavljenih solarnih elektrana i vjetroparkova, kao i onih koji su u fazi planiranja i izgradnje, na Zapadnom Balkanu iznosi 23 gigavata (GW), otkriva novi izvještaj nevladine organizacije Global Energy Monitor (GEM). 

To je skoro 70% više potencijalnih solarnih i vjetroprojekata u odnosu na period prije godinu dana i uporedivo je sa stanjem u Njemačkoj.

Ali i dalje od toga…

Kako se navodi, tokom svog životnog vijeka, ove solarne elektrane i vjetroparkovi proizveli bi četiri puta više električne energije od planiranih novih elektrana na gas.

To bi gas u regionu učinilo – irelevantnim.

Dodatno, tokom svog životnog vijeka, tranzicija ka čistoj energiji mogla bi da spriječi oslobađanje 103 miliona tona ugljen-dioksida (CO2) što je ekvivalentno sa čak 87% štetnih emisija u regionu 2022.

Prema proračunima, uštede u troškovima za energiju dostižu preko 9 milijardi eura.

„Posle mnogo godina prekomjernog oslanjanja na hidroenergiju koja je vrlo osjetljiva na klimatske promjene, zadovoljstvo je vidjeti da se solarna i vjetroenergija konačno ubrzavaju na Zapadnom Balkanu”, ocijenila je Pipa Galop, službenica za energetsku politiku jugoistočne Evrope u organizaciji Bankwatch.

Mada Srbija trenutno može da se pohvali najvećim udelom operativnih (444 megavata, ili 29%) i perspektivnih (10,9 GW, ili 47%) komercijalnih solarnih i vjetroprojekata u regionu, naša zemlja rizikuje da zaostane zato što su je u razvijanju novih kapaciteta u posljednjih nekoliko godina pretekle Albanija, Bosna i Hercegovina i Severna Makedonija.

Postojeći kapaciteti solarnih i vjetroelektrana u regionu (1,5 GW) čine samo 7% od ukupnih regionalnih kapaciteta za proizvodnju električne energije. U isto vrijeme, samo 6% (1,3 GW) potencijalnih kapaciteta je u izgradnji i vrlo je vjerovatno da će biti pušteni u rad.

Da bi otključale ovaj potencijal, vlade bi trebalo da rade na preprekama povezanim sa planiranjem i izdavanjem dozvola, kao i da razviju zakonske okvire i komplementarnu infrastrukturu za izgradnju čiste i fleksibilne mreže.

Zoniranje obnovljivih izvora energije trebalo bi da se vrši uz rigorozne mere zaštite životne sredine kako bi se smanjio štetan uticaj na prirodu. Lokalne zajednice bi takođe trebalo da budu aktivno uključene u projekte i da imaju koristi od njih. 

Sa druge strane, umjesto gasa, EU i SAD bi trebalo da promovišu solarnu energiju i vjetar kao mjeru energetske bezbjednosti kako bi pomogle Zapadnom Balkanu da dostigne svoj puni potencijal u oblasti čiste energije. 

„Zapadni Balkan je u jedinstvenoj poziciji jer region nije previše vezan za gasnu infrastrukturu”, kazala je Žanaim Kozibai, koautorka izvještaja i istraživačica iz GEM-a.

„Solarna i vjetroenergija su lako dostupni i iskoristivi, a odabir obnovljivih izvora energije je održiviji potez koji ima ekonomskog smisla. Ipak, potrebno je više političke volje u zemljama, a EU i SAD bi trebalo da se zalažu za čistu energiju u regionu, a ne da podržavaju skupi, zagađujući gas.”

Kris Vretos, projektni menadžer u Evropskoj federaciji energetskih zajednica – REScoop.eu, smatra da je ubrzani prelazak na obnovljive izvore na Zapadnom Balkanu veoma dobrodošao, ali da mora da se osigura da se on sprovede na demokratski način.

„Vlade bi trebalo da stvore okvire koji omogućavaju razvoj energetske zajednice”, istakao je on. „Nosioci projekta bi takođe trebalo da omoguće udio lokalnim građanima i zajednicama u projektima. Ovo bi stvorilo novi izvor prihoda mnogim domaćinstvima, omogućavajući preko potrebne ekonomske prilike, posebno zajednicama koje prelaze sa rudarstva uglja.”