Kako se ništa po pitanju deponije Mostina nije mijenjalo od kada smo poslednji put radili priču o istoj, a projekat regionalne deponije je još uvijek daleko od realizacije, samo ćemo podsjetiti na priču koju smo ranije radili, a tiče se ove deponije u Rožajama koja nelegalno funkcioniše već dvije decenije kao privremena deponija bez sanacionih kada time zagađujući rijeku Ibar. Priča o ovoj deponiji rađena je prije dvije godine, a mi smo se obilaskom terena doduše po nevremenu uvjerili da je stanje manje više nepromjenjeno.

Kada prođete Rožaje i magistralnim putem se približite graničnom prelazu (sa Srbijom) Dračenovac, vidjećete gomilu otpada na desnoj padini kanjona sa koje se diže dim.

To je gradska deponiji Mostina, koja se nalazi tik uz rijeku. Formirana je kao „privremena gradska deponija“, ali je tu ostala skoro 20 godina. Čelnici Opštine Rožaje kažu da nema drugog rješenja dok se ne izgradi regionalna deponija. Prema posljednjim strateškim dokumentima Vlade, ta deponija  planirana je na Bjelasici. Njena izgradnja je, međutim, neizvjesna.

Pcnen je ranije objavio seriju tekstova o deponijama na sjeveru Crne Gore, koje su većinom na obali rijeka. Isti problem kao u Rožajama postoji na deponiji između Andrijevice i Plava, koja je smještena pored puta na obali rijeke Lim.

Dacić: Po mojoj procjeni deponija tamo može još deceniju

Direktor gradskog komunalnog preduzeća Nazim Dacić pojašnjava da je deponija puna različitih otpadnih materija koje sagorijevaju usljed visokih temperatura, a toga dana je u Rožajama bilo više od 35 stepeni Celzijusa.

„Sada su me obezbijedili da su vatrogasci na terenu i da je vatra ugašena, ali to su stvari koje se moraju dešavati na takvim deponijama“, kaže Dacić.

On je saglasan da se pitanje deponije mora riješiti, ali smatra da je to prevelik zalogaj za opštinu. Njegova služba, kako tvrdi, radi sve šta je u njihovoj moći da deponija ima što manji uticaj na životnu sredinu. Tvrdi da je sa predstavnicima opštine nedavno bio na sastanku u Zubinom Potoku (Kosovo), gdje su prisustvovali i predstavnici više opština koje se nalaze u dolini Ibra. Cilj je bio da zajednički apliciraju za međunarodne projekte kako bi riješili problem zagađenja rijeke Ibar.

Dacić kaže i da su nedavno detaljno obišli deponiju kako bi vijeli u kakvom je stanju. Tvrdi da su obletjeli deponiju dronom, ali i da su sa donje strane gledali „kako se drži“. Ističe da „nijedan papirić“ sa deponije ne završi u Ibru, jer su taj dio obezbijedili.

„Po mojoj procjeni, bezbjedno je da se otpad na toj lokaciji deponuje sigurno još deset godina“, kaže Dacić.

Za vidljivi otpad u Ibru, koji svake godine ispliva u Kraljevu na ušću ove rijeke u Zapadnu Moravu, Dacić krivi Rožajce. Tvrdi da se građani veoma neodgvoorno odnose prema svojoj rijeci a to je argumentovao velikom količinom otpada koji rijekom pliva i uzvodno u gradu.

Ljaić: Otpad je najveći ekološki problem Rožaja

Predsjednik rožajskog odbora GP URA Husein Ljaić, međutim, smatra da postoji odgovornost lokalne samouprave zbog ove deponije. Onkaže da je bilo investitora koji su bili raspoloženi da ulože u deponiju i iskoriste otpad za prozvodnju energije, ali da gradska uprava za to nije imala sluha.

“Potrebno je profesionalno održavanje i organizovanje od strane Komunalnog preduzeća, zatim projektna priprema deponije i problem će biti riješen”, ocjenjuje Ljaić.

On kaže da, prema podacima kojima on raspolaže, veliki broj građana Rožaja, njih oko 70 odsto, smatra da je otpad, koga ima posvuda, najveći ekološki problem Rožaja.

“Trenutno najveći problem predstavlja gradska deponija Mostina u kanjonu Ibra, koja je takođe uz Ibarsku magistralu, a koja gotovo non-stop gori i čiji dim smeta najviše vozačima, a potom i žiteljima okolnih sela, posebno onima u Besniku, Baću, Malindbravi i Radetini. Problem Mostine traje već duži vremenski period, godinama, a istovjetno je i sa rijekom Ibar koja je direktno ugrožena jer veći dio otpada na toj deponiji ide upravo u njeno korito. Pokretale su se razne peticije povodom ovog slučaja, ali do sad nije bilo adekvatnog rješenja, pa se postavlja pitanje da li se radi o neznanju nadležnih ili nemogućnosti da se pomenuti problem riješi”, navodi Ljaić.

Nema opravdanja za deponije na obalama rijeka

Iz nevladine organizacije „Green home“ upozoravaju da privremeno deponovanje otpada je neprihvatljivo i neprimjereno za ekološku državu Crnu Goru, posebno kada traje duže od 20 godina a privremene deponije se nalaze na obalama rijeka.

„Nažalost, ono je realnost u najvećem broju opština. Ovo je posebno izraženo u sjevernom dijelu zemlje, gdje opštine, odnosno lokalna komunalna preduzeća odlažu na privremenim odlagalištima. Jedno od takvih je i u Rožajama“, navode iz te NVO.

Oni pojašnjavaju da Zakon o upravljanju otpadom definiše da jedinice lokalne samouprave koje nemaju izgrađenu deponiju mogu privremeno da skladište otpad na lokaciji koju za to odrede. Zakon definiše i rok privremenog odlaganja otpada na period od najduže godinu dana. Takođe, definiše i uslove koje privremeno odlagalište mora da ispunjava, kako bi se uopšte mogla smatrati privremenom deponijom, a to je da – mora da bude ograđena, da bude opremljena vagom za mjerenje količine otpada koji se privremeno skladišti, da ima organizovanu čuvarsku službu za prijem otpada i održavanje privremenog skladišta i drugog.

„Problem je veći kada se deponije nalaze na obalama rijeka. Na njima se odlažu različiti materijali i predmeti, od kojih su neki izuzetno laki, kao što su plastične kese, i mogu sa lakoćom da završe u rijekama. Sa druge strane, sa privremenih odlagališta se ocjedne vode nekontrolisano slivaju direktno ili indirektno u rijeke ili druge vodene tokove i na taj način vrše direktan uticaj na životnu sredinu. Iz tih razloga, činjenica da se lokacije ovih deponija nalaze na obalama rijeka, ne znači da iste i ne zagađuju“, kažu iz Green Home.

Privremene deponije ne zadovoljavaju nijedan standard kada je riječ o zaštiti životne sredine. One jako često ne zadovoljavaju ni uslove definisane zakonom koji se odnose na period u kojem se deponija može smatrati privremenom, nisu ograđene, nisu opremljene neophodnom opremom… U to su se uvjerili i novinari na licu mjesta.

„Ocjedne vode sa ovih deponija nekontrolisano otiču i ulaze u okolne ekosisteme čime se direktno vrši uticaj na vode. Jako često na ovim deponijama izbijaju požari koji nekada traju i mjesecima što utiče na zagađenje vazduha. Naravno, dugotrajnim odlaganjem na tim lokacijama dolazi i do zagađenja zemljišta“, upozoravaju iz Green Home.

Sve ovo, kažu, može direktno i indirektno imati uticaj na zdravlje životne sredine i ekosisteme u čijoj neposrednoj okolini se nalaze, ali i na zdravlje ljudi.

Opština Tutin tužila Rožaje zbog deponije Mostina

Opština Tutin (Srbija) je 2014. godine podnijela tužbu Privrednom sudu u Bijelom Polju protiv Opštine Rožaje. Oni su tužbenim zahtjevom tražili isplatu od 6.000 eura zbog “štete koju u susjednom gradu prouzrokuje rožajska privremena deponija”.

Iz Opštine Tutin tada su tvrdili da 6.000 eura nije konačna cifra i da će visinu tužbenog zahtijeva koji su podnijeli bjelopoljskom sudu odrediti vještak tokom procesa.

Iz Opštine Rožaje negirali su krivicu i ističu da je cijela priča “ispolitizovana pred predstojeće lokalne izbore”.

Tadašnji član Opštinskog vijeća Opštine Tutin Mursel Faković rekao je da godinama ogromne količine otpada sa rožajske deponije završavaju u Ibru, a potom i u jezeru Gazivode u Ribarićima, za čije se čišćenje iz tutinskog budžeta izdvajaju velike količine novca. Tužba, međutim, nije dobila sudski epilog.