“OZNA sve dozna”
Na današnji dan 1944. godine formirano je Odeljenje za zaštitu naroda, iliti kontraobavještajna služba NOVJ- Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije. Ovo odeljenje formirano je pod naređenjem Josipa Broza Tita, a već u martu 1946. godine reorganizovano je u Upravu dežavne bezbjednosti, poznatiju kao UDBA. UDBA je ujedno i bila kontraobavještajna služba Jugoslovenske narodne armije (JNA) .
Na savjetovanju u Stolicama, održanom 26. septembra 1941. godine, stvorene su prve obavještajne i kontraobavještajne službe NOVJ, i utvrđen je sistem organizacije i veza ovih organa.
Septembra 1943. godine, pri Vrhovnom štabu NOVJ, formiran je Odsjek za zaštitu naroda, a 13. maja 1944. naredbom Vrhovnog komandanta NOVJ Josipa Broza Tita formirano je Odeljenje za zaštitu naroda, kao jedinstveni organ cjelokupne obaveštajne i kontraobaveštajne organizacije. Za načelinka Odeljenja za zaštitu naroda tada je postavljen Aleksandar Ranković.
Odeljenje za zaštitu naroda sastojala se iz četiri odsjeka:
- Prvi odsjek je bio zadužen za rad u inostranstvu i na okupiranoj teritoriji. Načelnik prvog odeljenja je bio Maksimilijan Baće.
- Drugi odsjek je bio zadužen za rad na oslobođenoj teritoriji. Načelnik drugog odeljenja je bio Pavle Pekić.
- Treći odsek je imao poluobavještajne zadatke u NOVJ. Komandant trećeg odsjeka je bio Jefto Šašić.
- Četvrti odsjek sa bavio statističko-tehničkim poslovima. Komandant četvrtog odsjeka je bio Mijat Vuletić.
Nakon donošenja Ustava Federativne Narodne Republike Jugoslavije, 31. januara 1946. godine, reorganizovane su sigurnosno-obaveštajne službe. Marta 1946, od Prvog i Drugog odsjeka, formirana je, pri Ministarstvu unutrašnjih poslova, Uprava državne bezbjednosti, dok je od Trećeg odsjeka, pri Ministarstvu narodne odbrane, formirana Kontraobavještajna služba Jugoslovenske armije.
Hapšenje Dragoljuba Draže Mihailovića
Jedno od najpoznatijih akcija u istorijskom smislu koje je OZNA sprovela, bilo je i hapšenje bivšeg načelnika Jugoslovenske vojske u otadžbini -JVuO, Dragoljuba Draže Mihailovića koja je izvedena u noći 12/13. marta 1946. godine u okolini Višegrada. Nakon hapšenja Draža Mihailović je izveden na javno suđenje na kojem je osuđen na smrt.
Akciji hapšenja prethodile su operecaje i infiltriranje pripadnika OZNE u četničke redove, ali se špekuliše da je to bio i proizvod saradnje nekih pripadnika Jugoslovenske vojske u otadžbini.
Naslednici OZNE
Kako je vrijeme prolazilo tako se i razvijala OZNA, a kasnije UDBA koja je među stanovnicima Jugoslavije bila strah i trepet. Tehnike borbe proziv spoljašnjeg i unutrašnjeg neprijatelja nisu uvijek bile humane, a znali su da stradaju i nevini građani.
Odeljene za zaštitu naroda (OZNA) 1944-1946.
Uprava državne bezbjednosti (UDBA) i Kontraobavještajna služba JNA (KOS) 1946-1966.
Služba državne bezbjednosti (SDB) i Kontraobavještajna služba JNA (KOS) 1966-1992.
Službe su odigrale i svoju ulogu i u raspadu SFRJ kao i u ratovima 90-tih kada su se podijelile po državama koje su postale nezavisne. U periodu od 1992. do 2002. naslednica SDB-a postaje SDB SRJ, a 2002. godine je formirana već danas poznata BIA- Bezbjednosno informativna agencija, a 2005. Agencija za nacionalnu bezbjednost Crne Gore čiji je prvi direktor bio bivši premijer Crne Gore Duško Marković (DPS). Službe su često zloupotrebljavane u borbi protiv političkih neistomišljenika, a 2021. izbila je afera koja ukazuje da je ANB protivpravno pratio i prisluškivao opoziciju i novinare.
