Problem tekstilnog otpada: Evropljani godišnje bace prosječno 12 kilograma tekstila

Evropska unija proizvodi 12,6 miliona tona tekstilnog otpada godišnje, dok samo odjeća i obuća čine 5,2 miliona tona otpada, što je ekvivalentno 12 kilograma otpada po osobi svake godine

Trenutno se u Evropskoj uniji nešto više od petine tekstilnog otpada nakon upotrebe sakuplja odvojeno za ponovnu upotrebu ili reciklira, dok se ostatak često spaljuje ili odlaže na deponiju.

Okvirna direktiva o otpadu je pravni okvir Evropske unije za upravljanje otpadom, kojim se preciziraju obaveze u vezi sa upravljanjem otpadom, uključujući definicije otpada, reciklažu, hijerarhiju otpada i osnovne koncepte upravljanja.

Evropska komisija je u julu predložila nova pravila koja će proizvođače tekstila učiniti odgovornim za puni životni ciklus proizvoda i podržati održivo upravljanje tekstilnim otpadom širom Unije. Inicijativa će ubrzati razvoj sektora prikupljanja, sortiranja, ponovne upotrebe i reciklaže tekstila u EU, u skladu sa Strategijom EU za održivi i cirkularni tekstil.

Očekuje se da će povećanje dostupnosti korišćenog tekstila stvoriti lokalna radna mjesta i uštedjeti novac za potrošače u EU i šire, uz ublažavanje uticaja proizvodnje tekstila na prirodne resurse.

Komisija predlaže uvođenje obaveznih i usklađenih šema proširene odgovornosti proizvođača za tekstil u svim državama članicama EU. Ovo će dovesti do poboljšanja upravljanja otpadom raznih proizvoda, poput ambalaža, baterija i elektronske opreme.

Proizvođači će pokriti troškove upravljanja tekstilnim otpadom, što će im takođe dati podsticaj da smanje otpad i povećaju tzv. “cirkularnost” tekstilnih proizvoda,  dizajnirajući bolje proizvode od samog početka.

Zajednička pravila EU o proširenoj odgovornosti proizvođača olakšavaju državama članicama da sprovedu zahtjev za odvojeno prikupljanje tekstila od 2025. godine, u skladu sa važećim zakonodavstvom. Doprinosom proizvođača finansiraće se ulaganja u kapacitete za odvojeno sakupljanje, sortiranje, ponovnu upotrebu i reciklažu. Predložena pravila o upravljanju otpadom imaju za cilj da obezbijede da se korišćeni tekstil sortira za ponovnu upotrebu, a ono što se ne može ponovo upotrijebiti usmjeri na reciklažu kao prioritet. Preduzeća koja su aktivna u prikupljanju i tretmanu tekstila imaće koristi od povećanih poslovnih mogućnosti i većeg tržišta polovnih tekstila.

Jedan od problema upravljanja tekstilnim otpadom u EU je pitanje ilegalnog izvoza tekstilnog otpada u zemlje koje nisu dovoljno opremljene da njime upravljaju. Ne postoji jasno razgraničenje između onoga što je tekstil za višekratnu upotrebu, a šta otpad, te je neophodno zaustaviti praksu izvoza otpada prerušenog u tekstil za ponovnu upotrebu.

Potrebno je obezbijediti da se pošiljke tekstilnog otpada obavljaju samo kada postoje garancije da se otpadom upravlja na ekološki prihvatljiv način.

Prema podacima Europske agencije za životnu sredinu, kupovina tekstila u EU 2021. godine proizvela je oko 270 kg emisije ugljen dioksida po osobi. To znači da su tekstilni proizvodi koji se konzumiraju u EU proizveli emisiju gasova staklene bašte od 121 milion tona.

Način na koji se ljudi oslobađaju neželjene odjeće takođe se promijenio, te se predmeti sve češće bacaju, umjesto da se doniraju. Manje od polovine korišćene odjeće prikuplja se za ponovnu upotrebu ili recikliranje, a samo jedan odsto se reciklira u novu odjeću, budući da tehnologije koje bi omogućile da se odjeća reciklira u tzv. “djevičanska vlakna” tek sada počinju da se pojavljuju.

Između 2000. i 2015. proizvodnja odjeće se udvostručila, dok je prosječna upotreba odjevnog predmeta smanjena.

Evropljani koriste skoro 26 kilograma tekstila i svake godine odbace oko 11 kilograma. Polovna odjeća se može izvoziti van EU, ali se uglavnom (u procentu od 87 odsto) spaljuje ili odlaže na deponiju.

Uspon brze mode bio je presudan u povećanju potrošnje, djelimično podstaknut društvenim medijima i industrijom koja je donijela modne trendove većem broju potrošača bržim tempom nego u prošlosti.

Nove strategije za rješavanje ovog problema uključuju razvoj novih poslovnih modela za iznajmljivanje odjeće, dizajniranje proizvoda na način koji bi olakšao ponovnu upotrebu i recikliranje, uvjeravanje potrošača da kupuju odjeću boljeg kvaliteta koja traje duže (tzv. spora moda) i uopšteno usmjeravanje ponašanja potrošača prema održivijim opcijama.