Skadarsko jezero u ulozi centralne deponije (video)
Objavljeno: 28.02.2021, 10:52h na portalu PCNEN
Kad obilne kiše podignu nivoe vodotoka koji hitaju ka Skadarskom jezeru, voda kupi sav otpad na koji naiđe usput
Osim vode, u Skadarsko jezero koritima rijeka i potoka stiže i materijal sa brojnih nelegalnih deponije rasutih duž vodotokova. Ogromne količine otpada odlažu se na problematičan način duž cijele obalne linije Skadarskog jezera i rijeke Morače.
Oko 2.300 tona plastične ambalaže godišnje se odlaže na neuređenim odlagalištima i smetlištima, a pretpostavlja se da 90 posto toga, preko Skadarskog jezera, dospije do Jadranskog mora, otkriva za PCNEN Nevena Petković iz NVO Green Home.
Prema analizi koju je ova nevladina organizacija radila prije više godina (2012), oko 12.300 m3 građevinskog, čvrstog komunalnog i tzv. „baštenskog otpada“ identifikovano je samo na divljim deponijama u opštinama Tuzi i Golubovci.
Iz Javnog preduzeća Nacionalni parkovi Crne Gore (JPNPCG) navode da se taj otpad nagomilava u jezeru nakon obilnih kiša i visokog vodostaja rijeke Morače i samog jezera. Kada vodostaj padne, otpad ‘pristaje’ uz obalu.
U JPNPCG, čija Služba za održavanje ambijentalne higijene ima svega 11 radnika, misle da je ključno podizanje svijesti javnosti o značaju očuvanja i održivog korišćenja prirodnih resursa i vrijednosti biodiverziteta.
Nakon obilnih poplava koje su se dogodile u basenu Skadarskog jezera 2011. godine, razmišljalo se o postavljanju rešetki koje bi se spriječile da otpad dospije u Skadarsko jezero. Na razmišljanjima se i ostalo.
Ranije je pokretana i inicijativa za nabavku amfibijskog vozila koje bi služio za uklanjanje otpada, održavanje plovnih puteva i uređenje obala jezera, ali novac nije obezbijeđen.
Nevena Petković kaže da rješenja, “poput mreže na rijeci Ribnici”, ne rješavaju trajno problem smanjenja otpada u vodotocima i na Skadarskom jezeru. “Sajle i mreže mogu biti pomoćna sredstva, dok se pitanju promjene navika građana i politike upravljanja otpadom mora pristupiti mnogo ozbiljnije nego što je to do sad Crna Gora pokazala”, kaže ona.
“Uslovi za transport i deponovanje komunalnog otpada moraju biti prioritet (obezbijeđene lokacije i dovoljan broj kontejnera za sakupljanje i selekciju otpada, redovan transport, sigurno deponovanje i reciklaža otpada)”, kaže Petković.
Dugoročno, smatra ona, potrebno je sprovesti rigoroznu kaznenu politiku prema fizičkim i pravnim lica, ali i uvesti efikasnu primjenu principa proširene odgovornosti proizvođača, posebno uzimajući u obzir činjenicu da 35% plastične ambalaže pristiže iz uvoza.
,,Iako je sistem proširene odgovornosti proizvođača prepoznat u Zakonu o upravljanju otpadom, on ne funkcioniše, zbog čega bi, pored donošenja podzakonskih akata, trebalo prilagoditi, odnosno učiniti primjenjivim i efikasnim postojeće zakonske odredbe”, naglašava Petković.
Ona kaže da bi, osim JP NPCG i NP ‘Skadarsko jezero’, rješavanjem problema na nivou uzroka trebale posebno da se angažuju lokalne samouprave na čijim teritorijama su vodotokovi, resorna ministarstva za zaštitu životne sredine i upravljanje vodama, kao i državni organi koji vrše nadzor i kontrolu.
Milica Boca iz Koalicije za održivi razvoj (KOR) kaže da bi, osim kaznene politike, trebao da postoji i sistem za motivaciju uzornih građana koji dobro odlažu otpad.
“Kao u Hrvatskoj – ukoliko vratite plastičnu bocu, aparat vam isplati novčani iznos. Hrvatska je na taj način riješila problem plastičnog otpada“, kaže ona.
Ona smatra da su akcije čišćenja ,,borba sa titanima“, te da su neophodne kampanje, informisanje i edukacija građana, uz mijenjanje sistema nadležnosti u cilju pronalaženja najboljeg rješenja.
Biljana Gligorović iz NVO Expeditio kaže da je ,,glavni krivac onaj koga plaćamo da bude čisto i kome je to obaveza”.
Ona dodaje i da skupljanjem otpada u Skadarskom jezeru zagađivači ostaju neosviješćeni o krivici, kao i da je neophodno problemom se pozabaviti uzvodno – ,,popisati sve nelegalne deponije, iztražiti uzrok za njihovo postojanje, nabrojati krive opštine i njihove komunalce”.
Kaznena politika postoji samo na papiru
“U Crnoj Gori je evidentirano preko 400 smetlišta komunalnog i miješanog otpada koji već decenijama unazad funkcionišu kao recidivi (povratno formiranje deponija na istim lokacijama), od čega je veliki broj na obalama rijeka, uz puteve, napuštenim prostorima, pa čak i u okolini kulturno istorijskih spomenika i nepristupačnijim prirodnim cjelinama“, kaže Nevena Petković.
Ona navodi da skoro nijedna prijava bacanja otpada u rijeke nadležnim inspekcijama nema pozitivan ishod, jer se ne sprovode adekvatne istražne radnje za utvrđivanje odgovornosti počinilaca.
”Obeshrabrujuće je da Crna Gora nije realizovala niti jednu mjeru iz Akcionog plana upravljanja otpadom, što je konstatovano i u poslednjem izvještaju Evropske komisije za Crnu Goru 2020”, kaže Petković i naglašava da je potrebno da dio državne politike u budućim planovima upravljanja otpadom treba da bude fokusiran na smanjenje otpada na samom izvoru.
Vuk Vujisić
Jovana Damjanović
