Studija razvoja i Idejno rješenje za DUP Sadine – Podgorica

Studija razvoja za prostor DUP-a Sadine prestavlja dokument koji ima za cilj sagledavanje i rešavanje ove urbanističke cjeline sa akcenom na poboljšavanju urbanističkih i planskih praksi u Podgorici, ekološkom pristupu kao i na unapredjivanju socijalnih i ekonomskih prilika u našem gradu. Studija se zasniva na samom Idejnom rešenju DUP-a Sadine, odnosno planskim i urbanističkim rešenjima koji su sadržani u njemu.

Idejno rešenje DUP-a Sadine inpirisano je pobjedničkim rešenjem tima sa Arhitektonskog fakulteta Univerziteta Crne Gore pod rukovodstvom doc. dr Svetlane Perović na međunaodnom konkursu za ovaj prostor. Pobjedničko rešenje je veoma kvalitetno, sa glavnom karkteristikom parka koji prati konture same urbanističke cjeline i na taj način obezbjeđuje pristup zelenim površinama svim objektima u neposrednoj blizini.

Pored parka koji je uzet kao polazna tačka prilikom planiranja ovog prostora, novo Idejno rešenje DUP-a Sadine ima za cilj da istaži i sagleda moguća alternativna rešenja u odnosu na Idejno rešenje tima sa Arhitektonskog fakulteta u Podgorici, a odnose se na samo pozicioniraje zelenih površina, saobraćajno rešenje kao i na urbanizaciju u užem i širem smislu.

Sama lokacija DUP-a Sadine se nalazi u najatraktivnijoj zoni u Podgorici, koja je kako smo svi svjedoci urbanistički nefunkcionalna i nezadovoljava najosnovnije potrebe stanovnika tog dijela grada. Imajući to u vidu DUP Sadine se mora iskoristiti kako bi se što pametnije i održivije planiralo i na taj način ublažili urbanistički haos na već formiranim susjednim urbanističkim cjelinama kao što je naselje City kvart koji je prikazano u idejnom rešenju, odnosno prikaz kako će to naselje izgledati po važećem DUP za taj prostor. Trenutno je oko trećina planiranih objekata izgrađeno na ovoj lokaciji, a stanje je već neodrživo.

Upravo iz potrebe da se prilikom planiranja ovog DUP poboljša praksa planiranja i uslova stanovanja ne samo na ovoj lokaciji nego i u naseljima koji su u kontaktu sa njom polazna tačka predstavlja kontak DUP-a Sadine sa već pomenutim naseljem City kvart koji zbog već prezasićene urbanizacije treba rasteretiti na način što će se planirani centralni park na lokaciju DUP Sadine dovesti do same granice ove urbanističke cjeline, odnosu kontaktu sa naseljem City kvart.

Na ovaj način centralni park koji bi po svojoj veličini bio najveći urbani park u Crnoj Gori dovodimo do lokacije kojoj je to prijeko potrebno, a u isto vrijeme stvaraju se pretpostavke da se prostor DUP Sadine razvije prema potrebama stanovnika Podgorice, služeći se pozitivnim praksama prilkom planiranja prostora.

Centralni park se prostire sa istočne strane od naselja City kvart, počev od urbanističke parcele na kojoj je predviđena izgradnja osnovne škole i vrtića u širini od oko 200m i prateći konture samog DUP-a Sadine dijeli ovu urbanističku cjelinu na 3 dijela, srednji dio predviđen za centralni park i obodni djelovi predviđeni za rezidencionalne i poslovne blokove. Služeći se ovim principima cijela lokacija DUP-a Sadine je projektovana na isti način. Dio koji se nalazi zapadno od DUP Sadine pa sve do obala rijeke Mareze i koji nije sastavni dio urbanističke cjeline, obrađen je ovim idejnim rešenjem kako bi se trenutno neurabnizovan prostor zaštitio i projektovao služeći se istim načelima.

Na sjeveroistočnom dijelu DUP Sadine centralni park dijeli rezidencionalni dio od poslovnog čime se takav novoformirani park spaja sa Tološkom šumom. Na taj način parkom se povezuje nekolko naselja, sve od Bloka 5 i 6 i Tološa do same Lokacije DUP-a Sadine i naselja City kvart i njegovom okolinom. 

Centralni park koji je ispresjecan saobraćajnicama predstavlja jednu cjelinu što je omogućeno povezanošću svakog njegovog dijela pasarelama sa susjednim djelovima parka kao i svim rezidencionalnim i poslovnim djelovima na ovoj lokaciji. Pješačke i biciklističke staze koje su projektovane da omoguće povezanost svih djelova na prostoru DUP Sadine preko pomenutih pasarela omogućile bi da se sa bilo koje lokacije ne prelazeci ni jednu bulevarsku saobraćajnicu stigne do druge lokacije. Na taj način bi se stvorili uslovi za korišćenje ekološki prihvatljivijih načina transporta.

Prilikom planiranja saobraćajnog rešenja za ovu lokaciju neophodno je bilo prvo sagledati sve saobraćajnice koje okružuju DUP Sadine. Sa južne strane od DUP-a Sadine se nalazi Nikšićki put koji je dijelom odvojen od samih Sadina naseljom sa objektima namijenjenim za individualno stanovanje manje gustine, dok se sa sjeverne strane od DUP-a Sadine nalazi uica SKOJ-a u Tološima. Povezivanjem Nikšićkog puta i ulice SKOJ-a u Idejnom rešenju se predviđa izgradnjom 4 saobraćajnice bulevarskog tipa prateći već utvrđene konture DUP-a Sadine. Na taj način bi se protok saobraćaja u ova dva pravca kvalitetno regulisao.

Što se tiće saobraćajne povezanosti sa naseljem City kvart od već formirane dvije saobraćajnice koje prolaze kroz to naselje i oivičuju parcelu predviđenu za izgradnju osnovne škole i vrtića,  iste bi bile produžene u pravu zapada prateći konture centralnog parka i tako nastavljajući do krajnih granica DUP-a Sadine. Pored ove dvije bulevarske saobraćajnice u pravu istok-zapad, predvidjena je još jedna saobraćajnica bulevarskog puta sa spoljašlnje strane rezidencionalnih blokova na strani Nikšićkog puta, a sve zbog povećanog saobraćajnog opterećenja iz pravca naselja City kvart odakle se i očekuje najveći priliv saobraćaja iz drugih djelova grada na ovoj lokaciji. Sve ostale saobraćajnice su saobraćajnice za opsluživanje objekata.

Na ovaj način saobraćaj se obezbjeđuje u svim pravcima sa velikim protokom saobraćaja što će značajno uticati na resterećenje saobraćaja u ovom dijelu grada.

Najveća zamjerka idejnom rešenju tima sa Arhitektonskog fakulteta je upravo saobraćajno rešenje. Previše je fokusirano na rešavanju saobraćaja na samoj lokaciji DUP-a Sadine, a manje na povezanost sa drugim saobraćajnicama i djelova naselja koji okružuju ovu lokaciju.

Na satelitskom snimku ove lokacije na Slici br.4 jasnije se vidi saobraćajno rešenje, koristeći se već utvrđenim konturama samih gracica DUP Sadine omogućeno je da se na najbolji način spoji ova lokacija sa susujednim kao i obezbijedi što jednostavniji protok saobraćaja u svim pravcima kroz istu. Na Slici br.4 plavom bojom su označene saobraćajnice bulevarskog tipa od Nikšićkog puta do ulice SKOJ-a, žutom su označene bulevarske saobraćajnice iz pravca naselja City kvart, dok su sve ostale saobraćajnice koje bi služile za opsluživanje samih objekata prikazane bijelom bojom.

Što se tiče same urbanizacije DUP Sadine ona je osmišljena kako je već rečeno da se pozicionira obodima centralnog parka i na taj način da se obezbijedi da što veći broj objekata bude uz sam centralni park. Blokovi su tako projektovani da svaki blok zasebno ima svoj mini park kako bi se na taj način obezbijedili što kvaliteniji uslovi stanovanja, a uz centralni park stvorio koncept grada u parku što je i namjera ovakvog planiranja.

Negativna praksa prilikom urbanizacije Podgorice da se prostor planira na način da se građevinske linije objektata nalazi na svega nekoliko metara od saobraćajnica i susjednih objekata nije održiva za grad kao što je Podgorica. Imamo već pozitivan primjer pametnog planiranja u naselju Blok 5 koji bi nam trebao služiti kao uzor prilkom urbanizacije našeg grada u budućnosti, tj. sama urbanizacija u užem smislu naselja Blok 5 treba poslužiti kao primjer prilikom planiranja zauzetosti samih urbanističkih parcela u odnosu na zastupljenost zelenih površina i parking prostora.

Građevinske linije prema Idejnom rešenju su projekotvane na minimalnu razdaljinu 30m od bilo koje saobraćajnice i 60m do susjednog objekta. Traba voditi računa ne samo o procentu zauzetosti urbanističkih parcela već i o samom pozicioniranju objekata i na taj način omogućiti što veću udaljenost objekata. Ovakvom takozvanom razruđenom urbanizacijom se omogućava da objekti koji nisu u prvoj zoni do centralnog parka imaju benefit blizine istom. Gabaritnost i spratnost objekata treba posmatrati za svaki blok nezavisno kako bi se na najbolji način iskoristio potencijal ovakvog planiranja prostora.

Zbog same veličine i atrakivnosti lokacije na kojoj se nalazi DUP Sadine, Glavni grad kao i državne institucije Sadine bi se trebale posmatrati kao neku vrsta investicije, te bi se ulaganjem u njen pravilan razvoj mogao višestruko povratiti. Postoje nekoliko stvari koje bi se mogle sprovesti kako bi se pomoglo u razvoju ove takoreći insvesticije.

Ekološki i održivi pristup je jedan od najvažnijih aspekata kojim bi se moglo značajno unaprijediti sam kvalitet života na ovom prostoru, a u isto vrijeme bi se ostvarila značajna ušteda električne energije potrebne za domaćinstva budućih stanovnika Sadina.

S obzirom da se na ovom prostoru planira stanovanje veće gusitine, konvencionalni pristup prilikom energetskog osposobljavanja takvih naselja nije primjenjiv zbog nedovoljnih površina krovnih pokrivača na kojima bi se mogli instalirati solarni paneli, kod takvih tipova objekata krovna površina nije dovoljna za potrebnu količinu solarne energije koja bi bila dovoljna za sve stanovnike na ovoj lokaciji. Imajući to u vidu Glavni grad bi mogao ustupiti neku od svojih parcela izvan grada koja je povoljna za instalaciju solarne elektrane, ili u ovom slučaju solarne farme koja bi funkcionisala na način što bi se za svaki planirani objekat moralo unaprijed instalirati dio solorne elektrane, minimum 30% prosječne potrošnje koju bi takvi objekti koristili i tako za svaki sledeći objekat solarna farma bi se povećavala, a svaki stanovnik naselja Sadine pored uštede električne energije koju bi ostvarivao bi doprinosio ekološkom i razvoju  obnovljivih izvorima energije.

Mnogobrojna iskustva gdje se prilikom urbanizacije ovako atraktivnih lokacija pokazala su da takav prostor uglavnom postane nedostižan prosječnom građaninu te je na ovom prostoru neophodno sprovesti neku vrstu kolektivnog programa stanovanja tzv. Affordable housing, koje se odnosi na pristupačno stanovanje za osobe i porodice sa niskim i srednjim primanjima.

Glavi grad i institucije bi subvencijama i poreskim olakšicama investitorima ovakvih objekata ili djelova objekata omogućio da građani sa niskim i srednjim primanjima ne budu unaprijed isključeni mogućnosti stanovanja na ovoj lokaciji. Što više, brojna istraživanja i iskustva pokazala su da baš ovakva mješovita naselja po pitanju platežne moći najbolja za samo grad, ekonomiju, kao i društvo u cjelini. Ravnopravno raspoređeni po cijeloj lokaciji DUP Sadine ovakvi objekti bi zauzimali 30% od ukupne površine svih objekata namijenjenih za stanovanje.

Pored unapređivanja ekoloških i socijalnih uslova stanovanja u Idejnom rešenju je predviđena zona za isključivo poslovnou namjenu, čime bi se unaprijedio poslovni ambijent. Dio koji se nalazi u sjeveroistočnom dijelu Sadina, tačnije je pozicioniran iznad naselja oko Univerziteta Crne Gore sa jedne strane, odnosno Tološkom šumom i centralnim parkom sa preostalih strana. Ova lokacije je predviđena za poslovnu zonu upravo zbog njene pozicije jer se nalazi u kontaktu sa djelovima grada iz kojih se i očekuje najveći saobraćajni priliv vozila, pa se na ovaj način smanjuje saobraćajna opterećenost drugih djelova DUP Sadine koji su namijenjeni za rezidencionalno stanovanje, zdavstvene, obrazovne, sportske i kulturne institucije. Poslovna zona je takođe povezana pasarelama kao i ostati djelovi na lokaciji što bi predstavljalo posebnu pogodnost za sve stanovnike na prostoru DUP Sadine jer bi im put od kuće do posla bio omogućen centralnim parkom odnosno korišćenje alternativnih zelenih prevoznih sredstava.

Služeći se ovakvim predloženim pretpostavkama moguće je osmisliti i planirati prostor koji bi bio podređen potrebama i po mjeri stanovnika Podgorice, a u isto vrijeme bi se postaviti standardi u planiranju i organizovanju prostora u budućnosti.