Trodnevni seminar NVO EnvPro: Priprema kandidature Sliva Skadarskog jezera za UNESCO zaštitu

Prošla sedmica, osim po obilježavanju 33. godine od kada je Skupština Crne Gore usvojila Deklaraciju o ekološkoj državi, čime je ta odrednica zvanično i ušla u Ustav naše države, bila je značajna i iz još jednog razloga.

Naime, protekle nedjelje, tačnije – od 18. do 20. septembra u Podgorici, održan je trodnevni seminar na temu razmjene znanja i iskustava o rezervatima biosfere.

Ovaj značajan događaj, koji je izazvao veliku pažnju kako stručne, tako i laičke javnosti – a o čemu najbolje svjedoči posjećenost sesija i raznolikost ljudi, spram svojih profesija, koji su u njemu uzeli učešća – organizovala je NVO Program za zaštitu životne sredine (EnvPro) u saradnji sa Ministarstvom ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera (MERRS), a sve u okviru projekta “Integrisanje biodiverziteta u sektorske politike i prakse jačanja zaštite ključnih tačaka biodiverziteta u Crnoj Gori“ (GEF 7).

Ovaj projekat, a što je veoma važno istaći, za krajnji cilj treba da donese pozitivan uticaj na važan prekogranični ekosistem Skadarskog jezera koji dijele Albanija i Crna Gora, kako bi se održivo i kolaborativno upravljalo ovim područjem na dobrobit zajednica i same prirode, a sve u skladu sa uslovima UNESCO-ovog programa “Čovjek i biosfera”.

To, ukratko, znači da će Crna Gora i Albanija, uz podršku organizacija civilnog društva iz obije zemlje, podnijeti UNESCO-u participativno razvijen prekogranični formular za nominaciju sliva Skadarskog jezera za rezervat biosfere i, na taj način, kandidovati ga za ovaj najveći stepen zaštite jednog prirodnog dobra.

Poseban akcenat cjelokupnog ovog seminara bio je na procesu pripreme za kandidaturu Sliva Skadarskog jezera za UNESCO zaštićeno područje koji je, kako smo saznali, već uveliko u toku, a na kojem zajedno rade: NVO EnvPro, Ekološki centar za razvoj, edukaciju i umrežavanje (EDEN centar), Javno preduzeće Nacionalni parkovi Crne Gore (JPNPCG), Regionalna jedinica Skadra/Nacionalna agencija za zaštićena područja u Albaniji (NAPA), dok su pridruženi partneri: Ministarstvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizma Crne Gore, Agencija za zaštitu životne sredine Crne Gore i Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine Albanije.

Prvi dan

Ništa manje značajna tema, a kojoj je bio posvećen prvi dan ovog događaja, bila je reaktivacija Rezervata biosfere basena rijeke Tare, gdje su predstavnici UNESCO-ovog programa “Čovjek i biosfera” iz Austrije, Češke, Njemačke i Italije razgovarali i prenosili svoja znanja, iskustva i smjernice predstavnicima Ministarstva ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera Crne Gore i, ujedno, svim zainteresovanim aktivistima i predstavnicima NVO-a koji tretiraju ovu problematiku.

Razmatrana je analiza strukture i dosadašnjeg rada Koordinacionog tijela, te istraženi modeli za efikasnije upravljanje ovim područjem od međunarodnog značaja.

U uvodnom obraćanju riječ su uzeli Arina Maraš iz Ministarstva ekologije, odživog razvoja i razvoja sjevera, Marija Tripunović, menadžerka GEF 7 projekta i Frančeska Bapa iz UNESCO-ovog Regionalnog biroa za nauku i kulturu.

Marija Vugdelić, glavni tehnički specijalista na projektu GEF 7, održala je prezentaciju sa fokusom na Unaprjeđenje koordinacionog tijela za upravljanje TRB BR – Analiza rada i mogućnosti za unaprjeđenje.

Uslijedila je diskusija o modelima rada ovog tijela, s aspekta na fokus zainteresovanih strana, koju je vodio ekspert Petr Čupa.

Ovaj prvi dan zaokružen je preporukama za unaprjeđenje Akcionog plana i definisanjem smjernica za dalji rad.

Zaključak je bio da Rezervat biosfere nije samo obična oznaka, već ključni alat za postizanje duštvenih i privrednih ciljeva na odživ način, bez štete za životnu sredinu.

Drugi dan

Drugog dana, nakon uvodnih obraćanja direktorice Programa za životnu sredinu (EnvPro) Ane Katnić, Hajdane Ilić iz JP Nacionalni parkovi Crne Gore i Marije Tripunović iz GEF 7 projekta, prezentovan je sam pojekat, ali i cjelokupan proces nominacije SLW-TBR i sliva rijeke Tare.

Ono što je, svakako, izazvalo veliku pažnju svih učesnika ovog trodnevnog događaja jeste direktna i neposredna razmjena iskustava sa gostima iz inostranstva, konkretnije – Austrije i Njemačke, koja je uslijedila drugog dana.

Tako je Ingmar Piroch predstavio način rada Rezervata biosfere South-East Rügen u Njemačkoj, a Heinrich Mayer je detaljnije upoznao sve učesnike sa Rezervatom biosfere Kärtner Nockberge koji se nalazi u Austriji.

Većina pitanja od strane učesnika gostima iz Njemačke i Austrije ticala su se načina upravljanja pomenutim rezervatima, ali i saradnje sa institucijama, mehanizama koji obezbjeđuju i garantuju zaštitu ovim područjima, pritiscima koje od političara, investitora zainteresovanih za ulaganje u turizam i, uopšteno govoreći – lokalnog stanovništva imaju ovi ljudi koji se staraju da biseri prirode u ovim zemljama budu sačuvani…

Poslednji panel bio je o konceptima održivog razvoja BR i TBR, te područjima izvsnosti.

Finiš ovog radnog dana donio je praktična objašnjenja šta su rezervati biosfere. Odnosno, da oni imaju tri ključne funkcije, i to:

• Očuvanje biodiverziteta i kulturne raznolikosti;
• Ekonomski razvoj koji je održiv i u skladu sa prirodnim i društvenim okruženjem;
• Logistička podrška koz istraživanje, praćenje, obrazovanje i usavršavanje.

Ali i da se dijele na tri glavne zone:

• Jezgro (strogo zaštićeno područje);
• Tampon zonu (za aktivnosti u skladu sa ekološkim principima);
• Tranzicionu zonu (gdje se razvijaju održive zajednice).

Treći dan

Završnog trećeg dana seminara, kojim su ujedno i obilježene 33. godine od kada je na Žabljaku 1991. Crna Gora proglašena za ekološku državu, učestvovali su: stalna predstavnica UNDP-a u Crnoj Gori, Ekaterina Paniklova; šef sektora za saradnju, Delegacija EU u Crnoj Gori – Yngve Engstroem; državni sektetar Ministarstva ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera, Zoran Dabetić; predstavnik Regionalnog biroa UNESCO-a za nauku i kulturu u Evropi, Siniša Šešum, direktorica NVO Program za životnu sredinu, Ana Katnić i direktorica JP Nacionalni parkovi Crne Gore Marinela Đuretić.

Državni sekretar Ministarstva ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera, Zoran Dabetić je, odmah na početku svog izlaganja, istakao značaj rezervata biosfere koji, kako kaže, predstavljaju mjesta za učenje o održivom razvoju i promovišu rješenja koja pomiruju čuvanje biodiverziteta i održivo korišćenje resursa, a kao rezultat doprinose unaprijeđenju kvaliteta života zajednica.

On se osvrnuo i na važnost reaktivacije Koordinacionog tijela koje čine predstavnici relevatnih ministarstava, lokalnih samouprava, NVO i lokalna zajednica, a koje je Vlada osnovala uz podršku UNDP-a u Crnoj Gori.

“Ministarstvo će u narednom periodu podržati reaktivaciju Koordinacionog tijela, obezbijediti jačanje kapaciteta relevantnih zainteresovanih strana i obezbijediti odgovarajuće izmjene odnosno unapređenje postojećeg Akcionog plana, koji je i nakon isteka, shodno zaključcima sa prvog dana seminara, i dalje itekako relevantan za dalji rad. Takođe, osiguraćemo i da planovi upravljanja zaštićenih područja na području ovog rezervata biosfere odražavaju MAB principe i smjernice”, poručio je Dabetić.

U pozdravnom obraćanju Tamara Brajović iz pomenutog ministarstva naglasila je da je Dan ekološke države poziv da svjesno pogledamo oko sebe i otvorenih očiju prihvatimo sve što nam je majka priroda podarila, ali i da samo kroz vezu sa prirodom rastemo i razvijamo se zajedno sa njom.

Stalna predstavnica UNDP-a u Crnoj Gori, Ekatarina Paniklova Crnoj Gori je, povodom dana ekološke države, poželjela da dosljedno slijedi ovu plemenitu viziju razvoja.

“Crnoj Gori želim da slijedi viziju ekološke države, da gradi mostove između očuvanja i razvoja i da, uz obnovljenu energiju i volju, ispuni zacrtane ciljve. Ponosni smo što smo uz Crnu Goru na ovom putovanju”, navela je ona.

Ohrabrujuće pouke na ovaj državni praznik posvećen ekologiji stigle su i iz UNESCO-a.

Siniša Šešum iz UNESCO-ovog Regionalnog biroa za nauku i kulturu u Evropi, između ostalog, naveo je i da ova međunarodna institucija u potpunosti podžava Crnu Goru i posvećenost za povezanošću sa prirodom.

Završnica događaja protekla je u znaku prezentacije studija slučajeva Dolni Morava u Češkoj i Julijskih Alpa u Italiji.

Na kraju seminara učesnicima su podijeljene sadnice endemskog skadarskog hrasta iz rasadnika Centra za zaštitu i proučavanje ptica (CZIP) čiji članovi ih, sa puno pažnje i ljubavi, proizvode iz žireva.

Podsjećamo, projekat u sklopu kojeg je održan seminar započeo je 1. februara 2023. godine i trajaće 30 mjeseci. Podržan je u okviru Programa prekogranične saradnje Crna Gora – Albanija 2014-2020, Instrument za pretpristupnu pomoć (IPA II), a finansira se iz fondova EU.