U proteklih deset godina, svaki drugi čovjek na planeti doživio je rekordno visoke temperature

Kako navodi Svjetska meteorološka organizacija, globalna prosječna temperatura porasla je za 1,15 °C. Od suša u Kini, Evropi i djelovima Afrike, preko nezapamćenih padavina u Pakistanu, do promjena u živom svijetu širom planete, svi uveliko osjećamo posljedice klimatskih promjena

Čak polovina čovječanstva u protekloj deceniji doživjela je rekordno visoke temperature, otkriva analiza medija specijalizovanog za klimatske promene Carbon Brief. U godini za nama rekordi za najvišu temperaturu pali su na 4% Zemljine površine – uključujući Ujedinjeno Kraljevstvo, Irsku i Kinu.

No, klimatske promjene, izazvane sagorijevanjem fosilnih goriva, ne odražavaju se samo na živu u termometru.

Novi izvještaj Svetske meteorološke organizacije (SMO) za 2022. pokazuje njihov napredak širom svijeta – od suša i toplotnih talasa na svakom kontinentu do rastuće toplote u okeanima i promjena u biljnom i životinjskom svijetu.

Globalna srednja temperatura povećala se za 1,15 °C u odnosu na period između 1850. i 1900. Klimatske promjene prouzrokovale su štetu i gubitke koji se mjere milijardama dolara, na Antarktiku nikada nije bilo manje leda, a topljenje evropskih lednika bilo je bez presedana, stoji u saopštenju SMO.

Sumorni rekordi oboreni u prethodnom periodu

U međuvremenu, bez obzira na apele naučnika i aktivista da se emisije gasova sa efektom staklene bašte hitno smanje, to se prošle godine nije desilo, pokazuju podaci u realnom vremenu.

Prema posljednjim dostupnim proračunima iz 2021. godine, koncentracije ugljen-dioksida, najvažnijeg gasa sa efektom staklene bašte, povećale su se za oko 50% u poređenju sa preindustrijskim dobom, na 415,7 ppm (parts per million). Koncentracije metana su preko 2,5 puta više i iznose 1908 ppb (parts per billion), dok su koncentracije azotnih oksida porasle za oko 25% – 334,5 ppb (parts per billion).

Koncentracije sva tri nabrojana gasa vinule su se u nezapamćene visine, a zajedno sa njima i temperature. Posljednjih osam godina je bilo najtoplijih osam u istoriji mjerenja – a prošla godina plasirala se kao peta ili šesta uprkos La Ninji, hladnoj fazi fenomena El Ninjo – Južna oscilacija (ENSO).

U februaru 2022. pokrivenost ledom na Antarktiku dospjela je na najniže evidentirane nivoe

„Dok emisije gasova sa efektom staklene bašte nastavljaju da rastu i klima nastavlja da se mijenja, stanovništvo širom svijeta nastaviće da bude pod ozbiljnim uticajem vremenskih ekstrema i klimatskih događaja”, kazao je generalni sekretar SMO, Peteri Talas. „Primjera radi, tokom 2022. kontinuirana suša u Istočnoj Africi, rekordne padavine u Pakistanu i rekordni toplotni talasi u Kini i Evropi uticali su na desetine miliona ljudi, izazvali nesigurnost snabdijevanja hranom, podstakli masovne migracije i nanijeli štetu i gubitke u iznosu od više milijardi dolara.”

Oko 90% zagrijavanja, koje nastaje kao rezultat oslobađanja gasova sa efektom staklene bašte, zarobljavaju okeani, te na taj način život na kopnu čine iole podnošljivijim.

Međutim, to znači da količina toplote u okeanskoj vodi posljedično raste, pogotovo u posljednjih dvadeset godina – četvrtu godinu za redom okeani su sve topliji. Prethodni rekordi oboreni su 2021, 2020. i 2019. Čak 58% okeanske površine iskusilo je najmanje jedan toplotni talas u toku 2022.

„Klima koja nas očekuje biće veoma, veoma drugačija od klime u kojoj smo odrastali”

Karlo Buontempo, direktor Službe za klimatske promene Kopernikus

Kako otkrivaju satelitski snimci, i nivo mora se podigao do rekordnih vrijednosti u godini za nama. Od prve decenije praćenja (1993-2002), kada je iznosio 2,27 milimetara godišnje, do posljednje (2013-2022) porast nivoa mora se više nego udvostručio na 4,62 milimetra godišnje. Pojavi od 2005. do 2019. najviše doprinosi samo zagrijavanje okeana kroz toplotno širenje (55%), praćen gubitkom leda na Grenlandu i Antarktiku (36%).

U februaru 2022. pokrivenost ledom na Antarktiku dospjela je na najniže evidentirane nivoe, 1,92 miliona kvadratnih kilometara. To je skoro jedan milion kvadratnih kilometara manje od višegodišnjeg prosjeka (1991-2020). U ostatku godine, trend ispodprosječne količine leda na tom prostoru se nastavio, a minimumi su primjećeni i u junu i julu.

Ni lednici u Evropi, za kojom je druga najtoplija godina ikada zabilježena, nisu ostali pošteđeni.

Na Alpima je izgubljeno pet kubnih kilometara leda. Eksperti to, pored visokih temperatura tokom ljeta, pripisuju i maloj količini sniježnih padavina tokom zime i dužem periodu topljenja, ali i saharskom pijesku koji je u te predjele dospio u martu.

Kako klimatske promjene utiču na našu svakodnevicu?

Pored klimatskih indikatora, autori izvještaja fokusirali su se i na uticaje. Problem pothranjenosti, koji je zaključno sa 2021. pogodio 768 miliona stanovnika, odnosno skoro 10% ukupnog broja, pojačan je usljed kumulativnih efekata hidrometeoroloških opasnosti, pandemije koronavirusa i dugotrajnih sukoba i nasilja.

Toplotni talasi za vrijeme prošlogodišnje predmonsunske sezone u Indiji i Pakistanu doprinijeli su nižim prinosima. U kombinaciji sa zabranom izvoza žita i ograničenju izvoza pirinča iz Indije nakon početka rata u Ukrajini, ovo je ugrozilo dostupnost, pristup i stabilnost osnovnih životnih namirnica na međunarodnom tržištu – a u posebno ozbiljnoj opasnosti našle su se zemlje koje su već pogođene nestašicom hrane.

Cvjetanje stabala trešnje u Japanu, o kojem se evidencija vodi još od 801. godine nove ere, od devetnaestog vijeka dešava sve ranije

Zbog dešavanja povezanih sa vremenom i klimom ljudi su se takođe selili – a za mnoge od 95 miliona već raseljenih pojedinaca uslovi su se u svjetlu klimatskih promena pogoršali.

Naravno, na udaru nisu samo ljudska bića, već i biljke i životinje. Tako se cvjetanje stabala trešnje u Japanu, o kojem se evidencija vodi još od 801. godine nove ere, od devetnaestog vijeka dešava sve ranije – kako usljed klimatskih promjena tako i urbanizacije. Trešnje su protekle godine potpuno procvjetale 1. aprila, dok se godinu ranije to desilo već 26. marta što je najranije ikada zabilježeno u posljednjih 1200 godina.

Dolazak 117 vrsta migratornih ptica na evropski kontinent u poslednjih pet decenija pokazuje neusklađenost sa, na primer, olistavanjem i pojavom letećih insekata – što su veoma bitni faktori njihovog opstanka. Ovo rezultira u padu populacije, posebno onih ptica koje zimuju u supsaharskoj Africi.

Negativni uticaji klimatskih promjena nastavljaju se i ove godine

Prošlu godinu su, prema oceni SMO, obilježili suša u istočnoj Africi u kojoj se već pet uzastopnih godina izruči manje padavina od prosjeka, obilna kiša i poplave u Pakistanu koje su progutale trećinu ogromne teritorije ove zemlje i toplotni talasi u Evropi i Kini koje su na pojedinim mjestima pratili sušni uslovi.

Djeluje kao da ni ova godina ne donosi olakšanje na polju klimatskih promjena – a to smo mogli da naslutimo već u njen osvit.

Novu godinu stanovnici čak osam evropskih zemalja dočekali su uz nikada više temperature, a među njima su Danci, Holanđani i Česi. Temperaturni rekordi prethodne obično nadmaše za svega nekoliko desetina Celzijusovog stepena, ali to nije bio slučaj u Varšavi u kojoj je 1. januara bilo 18,9 °C, za čak 4 °C toplije u odnosu na raniju maksimalnu temperaturu za taj dan.

Toplotne talase su od početka godine iskusili Argentinci, Brazilci, Urugvajci, Indijci, Tajlanđani, Kinezi… Aprilske temperature koje se mjere u Španiji tipičnije su za jul. Pored vrućina, tokom kojih bi živa u termometru mogla da dosegne četrdeseti podiok na Celzijusovoj skali, ova zemlja nalazi se u situaciji višegodišnje suše koja je uticala na smanjenje rezervi vode. Prvi veliki šumski požar odigrao se krajem marta, ranije nego inače – na granici između španske autonomne zajednice Aragon i grada Valensije vatra je progutala četiri hiljade hektara zemljišta.

„Klima koja nas očekuje biće veoma, veoma drugačija od klime u kojoj smo odrastali”, upozorio je direktor Službe za klimatske promene Kopernikus, Karlo Buontempo.

Kako bismo što uspješnije ublažili razorne efekte globalnog zagrijavanja, neophodno je da zauzdamo porast temperature na 1,5 °C u skladu sa Pariskim sporazumom. To, pre svega, znači ubrzano smanjenje korišćenja fosilnih goriva i njihovu zamjenu obnovljivim izvorima.

Izvor: Klima101