Vlada dostavila Briselu plan reformi do 2027. godine

Autor: Biljana Matijašević/Vijesti

Vlada je u predviđenom roku dostavila Evropskoj komisiji set reformi, kao preduslov za dobijanje novca iz novog fonda u okviru Plana rasta za Zapadni Balkan, kazali su iz Ministarstva evropskih poslova (MEP).

Iz MEP-a, na čijem je čelu Maida Gorčević, su Vijestima rekli da je trenutni predlog Evropske komisije da rok za ispunjavanje ciljeva bude do kraja 2027. godine, a da se svakih šest mjeseci mjeri napredak.

“Do 6. decembra, države Zapadnog Balkana (ZB) su bile u obavezi da dostave EK predloženi set reformi, što je Crna Gora uradila u naznačenom roku”, naveli su iz MEP-a i dodali da je Vlada već usvojila dva nacrta reformske agende, 5. i 11. decembra.

Nakon toga, 13. decembra je održana prezentacija ključnih elemenata Reformske agende na Samitu EU – Zapadni Balkan

Iz MEP-a su rekli da nakon pregovora, početkom drugog kvartala 2024, stupa na snagu ratifikovani Instrument za reformu i rast.

“Potom se, zavisno od dinamike potpisivanja i ratifikovanja sporazuma očekuje isplata predfinansiranja za direktnu budžetsku podršku. Mjerenje ispunjenosti indikatora za svaku državu je planirano na šestomjesečnom nivou, nakon čega se, u zavisnosti od postignuća isplaćuje sljedeća tranša”, rekli su iz MEP-a.

EK je usvojila 8. novembra Plan rasta za Zapadni Balkan, sa ciljem ubrzanja procesa proširenja i rast ekonomija država kandidata. U tu svrhu, predložen je novi fond za reforme i rast za region od šest milijardi eura (dvije milijarde eura bespovratnih sredstava, a četiri milijarde eura u obliku povoljnih zajmova) za period 2024-2027. Isplate će biti tek nakon ispunjenja dogovorenih reformi, odnosno reforme će biti vezane za rokove i njihovo sprovođenje biće uslov za dobijanje evropskog novca kao podrške budžetu dva puta godišnje. Predlog EK o formiranju fonda do narednog proljeća treba da usvoje Evropski parlament i Evropski savjet. To znači da bi Crna Gora trebalo da do marta usaglasi svoj plan reformi sa EK, kako bi u junu ili najkasnije u julu mogla da povuče prvu tranšu sredstava.

U Vladinom Prvom nacrtu reformske agende data je lista reformi poslovnog okruženja i razvoja privatnog sektora, digitalne i energetske/zelene tranzicije i razvoja ljudskog kapitala, a Drugim nacrtom obuhvaćene su i reforme u oblasti vladavine prava (demokratija, pravosuđe, borba protiv korupcije, temeljna prava i sloboda medija, borba protiv organizovanog kriminala, vizna politika).

Do kraja 2026. mogu biti zatvorena mnoga poglavlja

Šefica Delegacije EU u Podgorici Oana Kristina Popa kazala je da je Vlada predložila ambiciozan Program reformi za Plan rasta, obavezujući se na sprovođenje niza reformi iz oblasti poslovnog okruženja, digitalne i zelene tranzicije i ljudskog kapitala.

“Crnoj Gori se ukazala istorijska prilika. Sa njom dolazi jednako velika odgovornost crnogorskih donosilaca odluka. Oni treba da ostanu fokusirani na saradnju, iznad partijskih interesa, kako bi nadgradili ono što je već ostvareno i sproveli potrebne reforme iz EU agende”, navela je Popa u današnjem autorskom tekstu za Vijesti.

Ona je dodala da u narednim mjesecima Crna Gora treba da ispuni preostale ključne reforme vladavine prava, koje se, kako je kazala, administrativnim jezikom često naziva “privremena mjerila za poglavlja 23 i 24”.

“Ova pravila postoje s razlogom. Ona su tu da obezbijede da temeljna prava građana Crne Gore budu na jednak način zaštićena, kao i prava građana EU. Kada ovo bude ostvareno – nadajmo se do sredine sljedeće godine – Crna Gora će napraviti ogroman skok u pravcu punopravnog članstva u EU. U periodu od godine i po koji će nakon toga uslijediti, uz posvećen rad, mnoga druga poglavlja u pregovorima o pristupanju EU koja su tehnički spremna biće zatvorena”, najavila je.

Kazala je da iz Plana rasta za Zapadni Balkan, stotine miliona eura donacija i povoljnih kredita moglo bi biti na raspolaganju za preobražaj crnogorske ekonomije i na korist cjelokupnog društva. To bi moglo značiti da bi se u sljedećoj deceniji, uz predan rad i dobre politike, životni standard crnogorskih građana mogao približiti prosječnom standardu u Evropskoj uniji.

Crna Gora sa EU pregovara 11 godina i u tom periodu je otvorila sva 33 pregovaračka poglavlja, a zatvorila samo tri. Uslov za zatvaranje svih poglavlja je dobijanje završnih mjerila za 23 i 24 koja se odnose na oblast vladavine prava. Za ta ključna poglavlja definisana su 83 privremena mjerila (45 u Poglavlju 23 i 38 u Poglavlju 24), koja je potrebno ispuniti da bi se dobila završna mjerila.

Izmjene Ustava, novi Zakon o oduzimanju imovinske koristi…

Kada je riječ o vladavini prava, iz Vlade poručuju da će jedan od ključnih strateških ciljeva u ovoj oblasti biti unapređenje pristupa pravosuđu, transparentnost i povjerenje u sudstvo, a time i omogućavanje pravne sigurnosti, reda i poretka kao horizontalnog preduslova za ekonomsku aktivnost i sprovođenje svih mjera definisanih Reformskom agendom.

U oblasti temeljnih prava, Drugim nacrtom reformske agende predviđeno je usvajanje novog, sveobuhvatnog i harmonizovanog pravnog okvira za sprovođenje izbora, u skladu sa evropskim standardima i preporukama Organizacije za bezbjednost i saradnju (OEBS)/ Kancelarije za demokratske institucije i ljudska prava (ODIHR), kao i Savjeta Evrope.

Planirano je usvajanje novog Zakona o oduzimanju imovinske koristi stečene kriminalnom djelatnošću, koji je u skladu sa pravnom tekovinom EU, “kompatibilan sa crnogorskim pravnim okvirom i efikasan”.

“Osiguravanje, tokom vremena, i kroz transparentnu i blagovremenu proceduru zasnovanu na zaslugama, imenovanja na visokom nivou u najvišim instancama pravosuđa i tužilaštava, uključujući i organe upravljanja”, piše u Drugom nacrtu reformske agende.

Planirano je, između ostalog, i usvajanje izmjena i dopuna Ustava, Zakona o Sudskom savjetu i sudijama i Zakona o državnom tužilaštvu, uz preporuke Evropske i Venecijanske komisije i Grupe država Savjeta Evrope za borbu protiv korupcije (GRECO).

Predviđeno je i usvajanje strategije za racionalizaciju pravosudne mreže, efikasna primjena Zakona o sprečavanju korupcije i krivičnog zakonodavstva za borbu protiv korupcije, uključujući korupciju na visokom nivou, finansijske istrage i zapljenu i konfiskaciju imovine.

Agendom je predviđeno poboljšanje rezultata istraga, krivičnog gonjenja, pravosnažnih presuda, zapljene i konačne konfiskacije u korupciji, uključujući slučajeve korupcije na visokom nivou, kao i uspostavljanje bezbjednog elektronskog komunikacionog sistema koji omogućava tijelima koja su zadužena za sprovođenje zakona i tužilaštvu da razmjenjuju podatke na brz i bezbjedan način i da međusobno omoguće pristup bazama podataka.

Planirano je povećanje kapaciteta i efikasnosti Specijalnog odjeljenja Višeg suda u Podgorici, nadležnog za predmete organizovanog kriminala.

Rješavaće izazove koji utiču na konkurentnost ekonomije

Reforme u oblasti poslovnog okruženja i razvoja privatnog sektora obuhvataju nekoliko strukturnih izazova koji, kako je navedeno u Drugom nacrtu reformske agende, utiču na konkurentnost ekonomije i njenu održivost, što je uglavnom povezano sa regulatornim okruženjem, neformalnošću, poteškoćama u dostupnosti sredstava za mikro, mala i srednja preduzeća (MMSP) i izazovima u oblastima monitoringa i upravljanja preduzećima u vlasništvu države (PUVD).

Opšti prioritet u oblasti digitalne i energetske/zelene tranzicije je u skladu sa Evropskim zelenim dogovorom i energetskom politikom EU.

“Cilj reforme je da se nastavi sa sprovođenjem mjera iz Trećeg energetskog paketa EU i Paketa za čistu energiju u sektorima električne energije i gasa, kao i da se naprave funkcionalna energetska tržišta koja će moći da se integrišu u jedinstveno energetsko tržište EU”, piše u reformskoj agendi.

Kako se dodaje, kako bi postala dio jedinstvenog tržišta znanja i vještina EU, razvijen je niz ključnih reformskih mjera kao podsticaj razvoju ljudskog kapitala, uglavnom kroz unapređenje mogućnosti za zapošljavanje, podršku za aktivaciju, reformu socijalnih usluga zajedno sa obrazovanjem i razvojem vještina i unapređenjem inovacionog okruženja.