Obnovljivi izvori energije nada za ograničavanje rasta temperature u Evropi

Evropa se najbrže zagrijava od svih kontinenata, pokazuje novi izvještaj o stanju klime u Evropi za 2022. godinu, koji su zajedno izradile Svjetska meteorološka organizacija i Kopernikova Služba za posmatranje klimatskih promjena. Temperatura u Evropi je 2,3 stepena Celzijusa viša od prosjeka iz predindustrijskog perioda (1850-1900). Dokument je posebno fokusiran na energetiku i naglašava kako sve ekstremnije vremenske prilike utiču na snabdijevanje i potražnju kao i na infrastrukturu evropskog energetskog sistema. Svijetla tačka je činjenica da je prvi put u istoriji udio električne energije proizvedene iz obnovljivih izvora, 22,3 odsto, bio veći nego iz gasa, 20 odsto.

Evropa se od 1980. godine zagrijava dvostruko brže od globalnog prosjeka. Ovaj kontinent je prošle godine imao najtoplije ljeto u istoriji, a među zemljama u kojima su oboreni rekordi su Belgija, Francuska, Nemačka, Irska, Italija, Luksemburg, Portugal, Španija, Švajcarska i Velika Britanija.

Toplotni talasi, suša, požari, rast temperature i nivoa mora i topljenje glečera postavili su nove negativne rekorde.

Klimatske promjene uzrokuju znatne ekonomske i ekološke, ali i ljudske gubitke. Izvještaj navodi da je više od 16.000 smrtnih slučajeva posljedica ekstremnih vremenskih prilika, a posljedice istih je osjetilo više od 156.000 ljudi. Procijenjena šteta je oko dvije milijarde dolara.

„Nažalost, ovo ne možemo smatrati jednokratnom pojavom ili neobičnim klimatskim događajem“, rekao je Karlo Buontempo, direktor Službe za klimatske promjene Kopernik. „Ovakvi događaji su dio obrasca koji će ekstremne vremenske prilike učiniti češćim i intenzivnijim širom regiona“, dodao je Buontempo.

Nivoi rijeka su bili ekstremno niski, a rezerve vode ispod polovine ukupnog kapaciteta

Padavine su bile ispod prosjeka u toku cijele godine. Iberijsko poluostrvo je imalo četvrtu sušnu godinu zaredom. Treća uzastopna sušna godina zabilježena je u planinskim predjelima Alpa. Posljedično, nivoi vode u rijekama su bili izuzetno niski, što je onemogućilo plovidbu Rajnom, drugom evropskom rijekom po veličini, rijekom Po, najvećom u Italiji. Suša je imala velike posljedice po poljoprivredu i proizvodnju energije. Rezerve vode u Španiji su se smanjile na 41,9 odsto ukupnog kapaciteta.

Ledeni pokrivač Evrope nestaje

Kriosferu, najjednostavnije rečeno, čini ledeni omotač zemlje. To su svi djelovi Zemljinog sistema u kojima se voda nalazi u čvrstom stanju: ledeni pokrivači, glečeri, sniježni pokrivači, zamrznuto tlo, morski, jezerski i riječni led.

Evropski glečeri su izgubili 880 kubnih kilometara leda u periodu od 1997. do 2022. godine

Svi navedeni djelovi kriosfere mogu se naći u Evropi, mada sudeći po podacima iz izvještaja, ne još zadugo. Izvještaj pokazuje da je srednja mjesečna površina morskog leda na svom godišnjem minimumu u evropskom Arktiku bila šest odsto ispod prosjeka. Ledeni pokrivač Grenlanda pretrpio je najveće topljenje u posljednje dvije decenije, a evropski glečeri su izgubili 880 kubnih kilometara leda u periodu od 1997. do prošle godine. Rekordan gubitak leda 2022. pretrpjeli su alpski glečeri, zbog male količine padavina u zimskom periodu i toplog ljeta.

Topljenje leda uzrokuje porast nivoa mora. Od 1993. globalni srednji nivo mora se povećavao u prosjeku 3,4 milimetra godišnje. Dalje, zabilježen je rast temperature okeana. Okean akumulira više od 90 odsto viška sunčeve energije, čija količina je povećana zbog emisija gasova sa efektom staklene bašte.

Prosječna temperatura površine mora bila je najviša ikada zabilježena

Prosječna temperatura površine mora bila je najviša ikada zabilježena, nakon dugotrajnog trenda povećanja temperature od 0,23 stepena Celzijusa po deceniji, piše u izvještaju. Najviše stope zagrijavanja, i to od tri do četiri puta više od globalnog prosjeka, izmjerene su u regionima južnog Artika, Baltičkom i Crnom moru i istočnom dijelu Sredozemnog mora.

Veliki djelovi mora bili su pogođeni jakim morskim toplotnim talasima. Morski toplotni talasi dovode do migracije vrsta, njihovog izumiranja, dolaska invanzivnih vrsta, narušavanja ekosistema i biodiverziteta.

Proizvodnja energije

Vremenski ekstremi utiču na potražnju i proizvodnju energije: suša je dovela do smanjena proizvodnje hidroenergije, a neke od nuklearnih elektrana nisu mogle da rade zbog nedostatka vode za hlađenje.

Autori izvještaja kao pozitivan znak za budućnost vide to što je prvi put u istoriji dio električne energije proizvedene iz solara i vetra od 22,3 odsto, bio veći nego iz gasa, 20 odsto.

Ovaj pomak ka obnovljivim izvorima u izvještaju je objašnjen kombinacijom više faktora. „Sunce i vjetar imaju tendenciju da se dopunjuju tokom cijele godine. Sunčevo zračenje je veće u kasno proljeće i ljeto, dok je intenzitet vjetra obično veći zimi“, piše u izvještaju.

Energija sunca je najdostupnija na sjeveru Evrope, dok je vjetar najjači na okeanu, prvenstveno na obalama Irske i Portugala, navodi se u dokumentu. Potencijal hidroenergije je povezan sa topografijom, te zavisi od reljefa na različitim djelovima kontinenta.

Prošle godine je izmjeren najviši nivo sunčevog zračenja od početka evidencije 1983. godine.

„Povećana upotreba obnovljivih izvora energije sa niskim sadržajem ugljenika ključna je za smanjenje zavisnosti od fosilnih goriva. Klimatske usluge igraju ključnu ulogu u obezbeđivanju otpornosti energetskih sistema na šokove vezane za klimu, i poboljšanju energetske efikasnosti“, rekao je generalni sekretar Svjetske meteorološke organizacije Peteri Talas.